Sociaal Emotioneel Leren, geef de leraar de ruimte

Sociaal Emotioneel Leren wordt steeds belangrijker in onze snel veranderende maatschappij. M’n hart ging sneller kloppen van het interview met OESO-directeur Andreas Schleicher. Over het komende wereldwijde onderzoek naar educatie en de noodzaak balans te brengen in de ontwikkeling van onze meervoudige intelligentie.

Het artikel is online te lezen op de Groene Amsterdammer >>

TLDR (Urban Dictionary: Too Lazy Didn’t Read)

Aanleiding van het artikel is het onderzoek dat de OESO is gestart naar het belang van sociaal emotioneel leren.

Veel mooie quotes van Andreas Schleicher en misschien het allerbelangrijkste om mee te pakken is dit: als de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling een onderzoek gaat doen naar het nut van Sociaal Emotioneel Leren dan begint het wat mij betreft de goede kant op te gaan.

Het OESO is ten slotte een economische gedreven organisatie dus als zij het belang inzien van Sociaal Emotioneel Leren, en ook nog eens bewijzen dat dat zo is, dan gaat er de komende jaren zeker iets veranderen. Het kost misschien nog tien tot vijftien jaar, maar dat zou wel in lijn zijn met m’n artikel Durf te dromen over de aankomende BiOwet 🙂 >>

En, voor wie het nog niet door mocht hebben, de wereld is in rap tempo aan het veranderen. Jammer genoeg verandert het onderwijsveld niet zo rap mee. Oorzaken daargelaten, resulteert dit in mensen die niet klaar zijn voor de arbeidsmarkt. Je komt er niet meer met alleen feitenkennis en lekker kunnen rekenen. Nee, je sociale en emotionele vaardigheden zijn minstens zo belangrijk. Leuke quote daarover:

“Dit bedoel ik. Je wilt niet alleen een ingenieur, je wilt een ingenieur die kan communiceren en die rekening kan houden met de wensen van de mensen voor wie hij werkt.”

Ik pak hieronder een aantal quotes van Andres Schleicher uit het artikel die precies onderschrijven waarom ik denk dat het vak communicatie op het curriculum moet.

“Goed onderwijs kan eigenlijk niet meer zonder educatie in sociale en emotionele vaardigheden, vindt de OESO.“

Natuurlijk moet er dan wel ruimte voor komen en natuurlijk zullen er dan wel vakken moeten sneuvelen om die ruimte te creëeren. Het mooie is dat als uit dit en andere onderzoeken gaat blijken dat het belang Sociaal Emotioneel Leren groot is, dat deze ruimte ook daadwerkelijk gaat ontstaan. Als je de onderbouwing daarvoor wilt onderzoeken kijk dan eens bij CASEL >>

“Google weet alles, met feitenkennis onderscheid je je niet meer. De wereld beloont je nu voor iets anders: voor wat je met die kennis kunt doen. Dat is een enorme verandering, die diep ingrijpt, en die zijn vertaling moet krijgen in ons onderwijs.”

En vaak doe je iets met die feitenkennis in samenwerking met anderen. Als je dat op de juiste manier doet, goed samenwerkt dus, leidt dat tot sneller en beter resultaat. Als je dat op de vekeerde manier doet, duurt alles langer en zijn de resultaten ook minder.

In m’n pleidooi voor Communicatie is Alles stel ik dat slechte communicatie een maatschappelijk probleem is. Want vaak wordt gedacht dat mensen die slecht communiceren degenen zijn met het probleem. Dat is natuurlijk niet waar, die mensen leven niet in een vacüum, ze leven met ons, ze werken met ons, ze spelen met ons. En daarmee hebben ze allemaal invloed op het tempo, het resultaat en het plezier.

“Maar het zal steeds vaker gaan over de vraag: kun je werken met mensen die anders zijn dan jij? Kun je dat productief maken? Dat zijn vaardigheden die je niet alleen helpen in je persoonlijke leven, maar ook in toenemende mate in je werk.“

Om dit te kunnen, moet je beschikken over een groot arsenaal aan communicatieve vaardigheden die wat mij betreft allemaal trainbaar zijn. Het gaat om technische vaardigheden zoals argumenteren en logisch formuleren. Over emotionele vaardigheden zoals invoelen, je spiegelneuronen aan het werk zetten. Maar ook over het voorkomen van valkuilen als aannames en vooroordelen.

Het begint met kinderen al op jonge leeftijd bewust maken van het bestaan van deze dynamiek. Dan zal het op latere leeftijd veel makkelijker zijn om deze elementen te herkennen en ze op de juiste manier te in te zetten, te begrijpen of te voorkomen.

“En wat Ziggo probeert hun monteurs empathie bijbrengen is bepaald niet eenvoudig. We weten uit onderzoek dat emotionele vaardigheden zich al op jonge leeftijd vormen. Op zeker moment gaat het luikje dicht, en is een karakter- trek of persoonlijkheidskenmerk gevormd. “

Onderstreept m’n woorden bij de vorige quote. Mooi om te zien dat dat ook hier onderschreven wordt. Je moet jong beginnen met het trainen van sociaal emotionele en dus communicatieve vaardigheden.

Voor de duidelijkheid, communicatieve vaardigheden bestrijken een spectrum van cognitieve functies, waarmee je analyseert hoe een gesprek verloopt, wat je in een gegeven situatie het beste kunt doen, tot aan alle emotionele aspecten die komen kijken bij communicatie. Kan ik mij inleven in die andere persoon, snap ik waarom die emoties eigenlijk ontstaan?

In die zin zijn lessen in communicatievaardigheden een prachtige combinatie van zowel cognitieve als sociaal emotionele vaardigheden.

“Wij willen aantonen dat ze net zo betrouwbaar en voorspelbaar zijn als de traditionele cognitieve vaardigheden. We hopen ook te leren in welke omgeving je ze het beste kunt aanleren.“

Dit zou een prachtige uitkomst zijn. Verderop in het artikel wordt gesproken over waarom mensen kiezen voor het leraarschap. Leraren willen graag iets bijdragen aan de sociale ontwikkeling is het vaak gegeven antwoord.

Dus als we kunnen aantonen dat sociale vaardigheden minimaal zo belangrijk zijn, en het aanleren van sociale vaardigheden net zo meetbaar en voorspelbaar is, ontstaat vanzelf de ruimte om hier aandacht aan te besteden.

“Bij sociale vaardigheden ligt het ingewikkelder. Met sommige manieren van communiceren boek je veel succes in Nederland, en loop je in Japan tegen een muur. Ons onderzoek moet dat gaan aantonen. Emotionele en sociale vaardigheden worden vaak beschouwd als persoonskenmerken of als culturele gegevens. Wij stellen de vraag: in hoeverre zijn dit soort vaardigheden algemeen menselijk?”

Ik kan de uitslag al voorspellen. Deze vaardigheden zijn algemeen menselijk en daarbij trainbaar. Natuurlijk zijn er nuanceverschillen in communicatie. De Hollandse directheid komt vaak bot over in andere landen. De Duitse hiërarchie in het zakenleven komt bij Hollanders juist weer vreemd over.

Maar deze facetten liggen allemaal één niveau hoger dan de fundamentele principes van goed met elkaar communiceren. Neem als voorbeeld actief luisteren. Een simpel principe dat je helpt om sneller tot resultaat te komen, geliefd te zijn en voorkomt dat je aannames doet (de lijst is langer maar even voor de vorm). Deze vaardigheid is in Japan net zo belangrijk als in Nederland. Je mag het onderzoeken maar je buikgevoel zegt genoeg.

“Alle kinderen hebben baat bij betere sociale en emotionele vaardigheden, zegt de OESO, maar kinderen die moeite hebben met cognitief leren nog het meest. Ze zijn aantoonbaar minder vaak werkloos en staan ook aantoonbaar sterker in hun schoenen dan leeftijdgenoten met vergelijkbare taal- en rekenvaardigheden maar met min- der sociaal en emotioneel vermogen. “

Prachtige nuance die in het hoofdstuk drie van Communicatie is Alles ook naar voren komt. Ik vind dit een van de belangrijkste hoofdstukken omdat het juist de kinderen die het minder lijken te doen (cognitief dus), een hart onder de riem steekt.

Want een kind met sterke cognitieve vaardigheden kan het later uiteindelijk veel minder doen dan een kind met minder goede cognitieve vaardigheden maar juist sterke sociaal emotionele vaardigheden. En andersom natuurlijk. De wereld is vol met voorbeelden aan beide zijden van de medaille.

Het is niet voor niets dat een bedrijf als Google, voorheen bekend om z’n bilboards met moeilijke sommetjes om toch maar vooral de allerslimste aan te trekken, nu z’n scholingseisen drastisch heeft verlaagd. Evenals bedrijven zoals Apple en Facebook trouwens.

“Het is hoog tijd om te gaan denken in meervoudige intelligentie en in meervoudig talent. Er zijn meer wegen naar succes. “

Een hele mooie term: meervoudige intelligentie. Er is meer dan cognitief talent alleen. En sociaal emotionele vaardigheden zijn ook maar weer een stukje. Want wat denk je van creatief talent dat zich op zoveel verschillende manieren kan tonen. Muziek, dans, schrijven, schilderen en ga maar door.

Dit zijn talenten die in het onderwijs nog behoorlijk onderbelicht blijven, maar waar we met z’n allen apengapend naar staan te staren als de artiest eenmaal is doorgebroken. Hoog tijd om daar ook eens wat voor te doen lijkt me. Allemaal vormen van communicatie dus wie weet:-).

Als laatste, ik zei het eerder al, zijn lessen in communicatie een mooie combinatie van sociaal emotionele vaardigheden maar is cognitie ook belangrijk om slim met je communicatie om te gaan.

“Maar een docent die de rol vervult van mentor of coach is juist bij uitstek nuttig bij de ontwikkeling van sociale en emotionele vaardigheden.”

De mooiste zin van het interview en de spijker op de kop. De docent als mentor als coach is een prachtig doel. Er moet natuurlijk nog wel heel wat gebeuren. Zoals de docent trainen in deze vaardigheden rondom sociaal emotionele vaardigheden. Communicatie, coaching, empathie en meer.

Maar let op: veel docenten hebben van nature deze vaardigheden al behoorlijk ontwikkeld. Daarom zijn ze dit vak ingestapt.  Ze willen het verschil maken in de levens van jonge mensen. Ze stevig in de wereld zetten. Helpen zoveel mogelijk uit het leven te halen.

We zouden dus kunnen beginnen om leraren de ruimte te geven hun grootste talenten en overtuigingen optimaal te benutten binnen het huidige systeem. Dan zijn we maar begonnen.

P.S. Geef een reactie hieronder als je ideeën hebt over hoe we Sociaal Emotioneel Leren nog beter op de kaart kunnen krijgen.